Яңалыклар

Австралиядә - 50 миллион көнгерә

Австралиядә - 50 миллион көнгерә

Көнгерәләр - сумкалы имезүчеләр гаиләсенә караган уникаль тереклек ияләре. Үлән ашаучы, ике аягы белән бер юлы сикергәләп хәрәкәт итәләр. Аларны Австралия символы дисәк тә, ялгыш булмас, чөнки әлеге җан ияләрен кыргый табигатьтә беркайда да очратып булмый. * Көнгерәләр Австралиядә һәм Яңа Гвинеяда гына яши. * Табигатьтә көнгерәләрнең алтмышлап төре бар. * Әлеге хайваннарның авырлыклары төрлечә – 500 граммнан алып, 90 килограммга кадәр җитә. * Алар Австралия далаларында зур-зур көтү булып яшиләр. * Көнгерә баласы 2 смлы чикләвек төше кадәр генә булып туа. Ул шулкадәр көчсез, хәле әнисенең сумкасына менәргә генә җитә. Ләкин берничә айдан, сумкадан чыгып йөри башлагач, 2–3 килограммга җитә. * Көнгерә баласы бер яшькә кадәр әнисенең сөте белән туклана. * Көнгерә тырнаклы алгы тәпиләре белән үзе туклана төрган тамыр һәм бүлбеләрне бик җиңел казып чыгаpa. * Көнгерә арткы аяклары белән сугыша: кинәт кенә үзенең бөтен гәүдә авырлыгын койрыгына күчерә дә, бушап калган ике арткы аягы белән өстән аска таба бер хәрәкәт ясап, дөшманына коточкыч җәрәхәтләр ясый. * Көнгерә кыргый табигатьтә 6 елга якын, тоткынлыкта - 20 елдан артык яши. * Көнгерәләр - танылган сикерүчеләр. Алар 12 метрга кадәр ераклыкка, 3 метрга кадәр биеклеккә сикерә алалар. * Әлеге җан ияләре бик яхшы ишетәләр һәм күрәләр - хайванның колаклары 360 градуска кадәр әйләнә. * Көнгерә үзенчәлекле тән төзелеше аркасында артка сикерергә сәләтле түгел. * Австралиядә якынча 50 миллион көнгерә яши. * Сикергән вакытта көнгерә бик нык җылына, бу аларга тән температурасын җайга салырга ярдәм итә. * Көнгерәләр көн сүрелгәч кенә азык эзләргә чыгалар. Алар бары тик үлән белән генә тукланалар.

02.07.2024
Әкият илендә: «Куянның ирене нигә ярык?»

Әкият илендә: «Куянның ирене нигә ярык?»

Көннәрдән беркөнне куяннар карт нарат төбенә җыелганнар да тормыш авырлыгыннан зарланыша башлаганнар. Иң Карт куян боларны тыңлап-тыңлап торган да, алга чыгып, болай дигән: — Кадерле туганнарым минем! Мескен куяннарга җирдә яшәү бик авыр. Куаклыкта берәр җәнлек кыштырдап куйса — Куян дер-дер килә, агачтан яфрак өзелеп төшсә — Куянның коты оча. Үзебез бөтен нәрсәдән куркабыз, ә безгә хәтта черкинең дә исе китми. Болай яшәү туйдырды, әйдәгез, диңгезгә барабыз да бөтенебез шунда батып үләбез. Иртәме-соңмы, барыбер үләсе бит. Куяннар өлкән туганнарының сүзенә каршы килмәгәннәр. Уйлап-нитеп тормыйча, барысы дәррәү диңгезгә таба юл тотканнар. Ә диңгез буендагы болында сарык көтүе утлап йөри икән. Бер Сарык, шулхәтле Куян килүен күргәч, куркудан бәэлдәп куйган һәм чабып киткән. Аның артыннан бөтен көтү ияргән. Чабалар, ди, сарыклар, ә үзләре кая чапканнарын да, нигә чапканнарын да белмиләр, ди. Ә сарыклар артыннан, шартларга җитеп өрә-өрә, этләр куа икән. Көтүчеләр кычкырыша, таяк болгый... Тирә-юньдә ыгы-зыгы, шау-шу! Куяннарга бик көлке тоелган бу. Шуннан алар арткы тәпиләренә утырганнар да көләргә тотынганнар. Шулхәтле шаркылдап көлгән болар — хәтта иреннәре ярылган. рына качканнар. Шомлы итеп, елап-елап этләр өрергә тотынган. Малай, ни уйларга белмичә, курка-курка өенә чапкан. — Әни,— дигән ул, сулышын көчкә-көчкә алып,— нишләптер, кояшның йөзе каралды. Әнә тышка кара әле. Әнисе кояшка караган да болай дигән: — Кемдер бу дөньяда ялган эш кылган булырга тиеш, улым. Кояшның шул кеше өчен оялудан йөзе каралып чыккан. Чөнки җирдә кояш күрмәгән бер генә эш тә юк. — Әни,— дигән малай, башын түбән иеп,— мин суны Көймә тавы артындагы чишмәдән алмаган идем, гафу ит мине. Малай мөлдерәмә яшьле күзләре белән әнисенә караган. Әнисе улын күкрәгенә кыскан. Шулвакыт кояштагы караңгылык кими башлаган. Дөнья әкренләп яктырган, кошлар, кереп поскан ояларыннан чыгып, агач ботакларына кунганнар, этләр елый-елый өрүләреннән туктаганнар. Бар нәрсә элекке хәленә кайткан, бары тик кояштагы кара тап кына бөтенләй бетеп җитмәгән. Әйе, дөньяда бер генә яманлык та, бер генә ялган да эзсез калмый шул. Яманлыкны хәтта кояш та яндырып бетерә алмый икән. Эстон халык әкияте                                      

27.06.2024
Главная Программа Видео Шортс Поиск