Табын

Без нигә йоклыйбыз?

Йокы – һәр кешегә хас әйбер (нәрсә), чөнки ул безнең геннарга салынган. Ул — организмга ял итү өчен менә дигән мөмкинлек. Йокы турында күбрәк тикшеренү эшләре алып барган саен, баш мие эшчәнлеге серләре дә күбрәк ачыла. Йокы – катлаулы күренеш. Кеше йоклаган чакта, аның баш мие үзенең эшчәнлеген туктатмый. Гомумән алганда, йокы 90 минутлык бик мөһим цикллардан тора. Һәрбер цикл әкрен рәвештә тирән йокыга талудан һәм кинәт кенә төш күрү фазасына (тиз яисә парадоксаль йокыга) күчүдән гыйбарәт. Төш күрү фазасы тәмамлангач, яңа цикл башлана яисә әлеге цикл бетеп, кеше уяна. Кешенең баш мие структурасы мондыйрак канунчалык булдыра: төннең беренче яртысында тирән йокы, ә инде иртәнге якта төш күрү фазасы (парадоксаль йокы) өстенлек итә. Бүтәнчә әйтсәк, кешеләр гадәттә төшне иртән күрәләр. Галимнәр фаразлавынча, парадоксаль йокы белән бик күп авырулар бәйле. Инсульт, инфарктлар бик еш иртәнге якта, нәкъ менә шул парадоксаль йокы стадиясе җиткәч була да инде. Бөек физиолог Иван Павлов вакытында, ягъни 20 гасырның беренче яртысында, йокы һәрвакыт файдалы дип саналган һәм универсаль дәвалау чарасы булып торган. Әмма бүген без әлеге фикернең бик үк дөрес булмавын беләбез. Киресенчә, кайбер авырулар вакытында йокы зыянлы да, куркыныч та булырга мөмкин. Кайвакыт аны кыскартырга яисә бүләргә кирәк. Мисал өчен, депрессияле авырулар вакытында, йокы депрессияне көчәйтә генә. Йокыны калдыру – кешене әлеге халәттән чыгару юлларының берсе. Бу факт сомнологиядә чагыштырмача күптән түгел генә ачылды. Эволюция барышында әлеге халәт ничек барлыкка килгән соң? Монысы бүгенгәчә табышмак булып кала бирә. Җылы канлылардан (имезүчеләр һәм кошлар) башка бүтән бер җан иясенә дә йокының әлеге формалары хас түгел. Салкын канлы умырткалы һәм умырткасыз җәнлекләрнең йокылары исә – бертөрле, үзгәрешсез, ягъни бернинди фазаларга да бүленми. Төрле фазалы йокы формалары борынгыдан эволюция барышында формалашып килгән, һәм бу формалар исән калу өчен мөһим булганнардыр. Әмма әлеге өстенлек нидән гыйбарәт – бүгенге көнгә кадәр бөтенләй аңлашылмый. Кешене аерым бүлмәдә калдырып, бик күп тәҗрибәләр үткәрелгән. Бүлмәдә тәүлек буе үзгәрешсез, бертөрле уртача яктылык булдырганнар, ә тәҗрибә “корбаны” яктылыкны контрольдә тота алмый һәм вакыттан да хәбәрдар түгел. Димәк, тышкы факторлар аңа берничек тә тәэсир итми, һәм организмның эчке ритмы үз иркенә ага. Тәҗрибәнең нәтиҗәсе: безнең биологик сәгатьләр 24 сәгать эчендә тулы әйләнеш ясый алмый. Тәҗрибә вакытында кеше “субъектив” вакыт барышына күчә. Шуңа да карамастан, аның йоклау теләге юкка чыкмый һәм, “эчке сәгатьләр”гә ияреп, вакыт-вакыт кабатлана. Һәр иртә, йокыдан торып, пәрдәләрне ачкач, безнең күзгә яктылык төшә һәм “эчке сәгатебез” яңадан кушыла. Нәкъ менә шуның өчен караңгы вакытта йокыдан торырга киңәш ителми. Әгәр кеше караңгы вакытта торып, руль артына утырса, юл һәлакәтенә очрау ихтималы бик зур. Әмма иртә торуны яисә төне буе йокламауны җиңел үткәрергә сәләтле кешеләр дә бар. Бүгенге көндә Америка галимнәре кизү торучы медицина хезмәткәрләре, оператор, диспетчерлар кебек җаваплы эшләргә төнлә йокламауны яхшы үткәрә торган кешеләрне җәлеп итү максаты белән, аларның генетикасын өйрәнә. Эльза Гыйздәтова тәрҗемәсе Мәгълумат «Гыйлем» сайтыннан алынды  http://giylem.tatar/ 

Төзергә

Рэп белән 13 яшьтән шөгыльләнәм...

Аның җырлары «чепыркалар»да да, BMWларда да яңгырый. Кыска гына вакыт эчендә популярлык казанырга өлгергән, татарча рэп башкаручы оста, сәләтле яшь егет… Тел төбем кем турында икәнен күпләр аңлагандыр дип уйлыйм. Әйе, бу күп кенә кызларның йөрәгенә ут салган, егетләрнең хөрмәтен яулаган Альберт Нурминский! Тулы исеме: Шәрәфетдинов Альберт Азат улы Туган көне:1994 елның 1нче марты Туган җире: Балтач районы, Норма авылы – Альберт, нигә нәкъ «Нурминский» тәхәллүсен сайладың? – Әллә нинди исемнәр аласым килмәде, үземнең яраткан туган авылым Норма булгач, тоттым да «Нурминский» дип куштым. – Профессияң буенча син кем? Белүемчә, музыка синең өчен хобби гына? – Мин механикка укып чыктым, бүгенге көндә бу юнәлеш буенча эшләмим. Җырлар иҗат итү – минем хобби, бик дөрес. Тик әлеге мавыгуымны бик ошаттылар, шуңа күрә булган бөтен вакытымны тулысынча аңа багышларга туры килде. – Ә нигә күп җырларың урам һәм группировкалар турында? – Күп кенә яшьләргә (бигрәк тә егетләргә) «бандитская романтика» хастыр инде ул. Киноларда да бу еш күренә бит. Мин яшәгән районда да андый вак-төяк хәлләр булмый калмады. Егетләрнең бергә җыелып нидер хәл иткәннәре, «движухалар», сугышулар… Мин исә бу вакыйгаларны күрдем, барысы да үз башымнан үтте, шуларны шигырь юлларына салырга тырыштым. – Иҗатыңа карата гаиләң нинди фикердә? Каршы килмәделәрме? – Минем иҗатка карата өйдәгеләр яхшы карашта, горурланалар да бугай әле… Шулай да, әлеге дә баягы, бераз куркыныч темаларга язуыма сагаеп карыйлар. «Фикерләреңне әйбәтләп уйлап яз», – дип тә әйткәннәре бар. –Иҗат итү – авыр хезмәт. Син илһамны кайдан аласың? Тормышыңа рэп кайчан килеп керде? Моңа нәрсә сәбәпче булды?  – Иҗатымдагы күп нәрсә яшәү рәвешемә килеп тоташа. Нәрсә күрәм, шуны язам. Ә рэп белән инде 13 яшьтән шөгыльләнәм. Кечкенә вакытта чит ил рэперларын тыңлап үстем һәм бу миңа кызык тоела иде. Минем хыялым да алар кебек рэп уку иде, һәм менә ул теләгем чынга ашты! – Кызларга рэп уку килешә, дип саныйсыңмы? – Мин тыңлаган җырчыларның (чит ил рэперлары) күбесе хатын-кыз һәм аларның иҗатын югары бәялиләр, ә татар эстрадасында андый рэп укучы кызлар юк, диярлек. Минемчә, кызларга рэп уку килешә. Моны бик көчле күренеш, дип саныйм. – Популяр җырчыларның иҗатын өнәп бетермәүчеләр дә очрый. Синең андый «дошманнар»ың бармы? – Дошманнарым юк, дип әйтә алмыйм. Ләкин йөзгә үк бәреп әйткәннәре булмады әлегә. Мәсәлән, әби-бабайлар, олырак яшьтәге кешеләр минем иҗатымны бик үк аңлап бетерә алмыйлар. – Альберт, бик күп кызларны кызыксындырган сорау: сөйгән ярың бармы? – Бу минем авырткан темаларымның берсе инде. Мин алай хисләргә бирелергә яратмыйм. Сөйгән ярым да юк. Матур кызлар күп, тик әлегә карьераны беренче урынга куйдым. Мәхәббәт учагында янарга да, камыт кияргә дә өлгерермен әле. – Үзебезнең эстрада йолдызларын тыңлыйсыңмы? Кемнәрнең иҗатларын үз итәсең? – Үзебезнең татар җырчылары белән кызыксынганым юк, дисәм дә ялган булмас. Дуслар белән берәр кая барганда тыңлый алам, ә болай юк… «Ничек инде син бу йолдызны белмисең?» – дип аптырыйлар. Миңа кызыклы булса тыңлар идем. Әмма күңелемә ятышлылар, үрнәкләр юк! – Буш вакытларыңны ничек уздырасың? – Андый чакта өйдәге эшләр белән маташам. Спорт залына йөрергә, үземне формада тотарга тырышам, ә кичен иптәшләр белән очршабыз. Һәм иҗат, иҗа-а-а-ат… «Минем иҗатым белән кызыксынучы тамашачым, рәхмәт тыңлаган һәм мине яраткан өчен… Киләчәктә дә, Алла боерса, сезне иҗатым белән сөендерергә насыйп булсын! Бергә булыйк, аерым торыйк». Илүзә Касыймова

Чәй

Бәйге: «ШАЯН ТВ»га гимн язабыз

Та-та-тадам! Безнең «ШАЯН ТВ» каналында яңадан бәйге! Ләкин ул башкаларыннан аерылып тора. Чөнки сез бу бәйгедә катнашып бездән тәмле, матур бүләкләр генә отып калмыйсыз, ә үз исемегезне безнең «тарих китабына» кертәсез. Без сезнең белән бергә каналыбызга гимн язырга телибез. Сездән матур шигъри юллар, ә бездән матур көй.                                     Бәйгенең шартларын әйтергә вакыт җитте:                                     1) 4 юллык куплет: 1 татар телендә                                                                     1 урыс телендә                                           һәм 1 татар телендә кушымта яз                                     2) Аны безнең [email protected] почтасына җибәр                                     3) Бәйге 1 нче июньгә кадәр дәвам итә                                     4) Яшь чикләре юк                                     5) Шулай ук берничә вариант язып җибәрсәгез дә була Җиңүчене бөтен дөнья беләчәк! Бәйге турында яңалыкларны Инстаграмда @shaiantv битендә карап бара алачаксыз.

Студияда зур елга барлыкка килде...

Бу вакыйганы сөйләргәме яки инде сер итеп калдырыргамы? Башыбыз катты инде. Барыгызда беләсездер инде, «ШАЯН ТВ» каналында алып баручылар парлап эшлиләр. Мәсәлән: Шаян һәм Биби, Илназ һәм Алия, Галиәскәр һәм Азалия, Рузил һәм Зилә, һ.б. Съемка вакытында Азалия «Шаян белән генә алып барачакмын» дип елый башлады. Аның күз яшьләреннән студияда зур елга барлыкка килде һәм эфирга Шаян белән алып барырга әзерләнгән Бибине үзе белән агызып алып китте. Шул вакыт елгада бер балык барлыкка килде һәм Галиәскәрне ам итте... Нәтиҗәдә эфирны Шаян һәм Азалия алып барды.   Кем бу безнең уйдырмага ышанган, шул афәрин. 1 нче апрель, алдау көне белән сезне, Шаяннарыбыз!

Яшүсмер